Қазан айы бізді шахматты жай ойын ретінде емес, оның терең мәні мен маңызын қайта ой елегінен өткізуге жетеледі. Әсіресе Астанада өткен халықаралық инклюзивті Олимпиада осы тақырыпқа ерекше назар аудартты. Бұл шара барысында жүректі толқытқан, әсерге толы сәттер көп болды — оларды іште сақтап қалу мүмкін емес. Әңгімені осы Олимпиададан бастасам деймін. Кейін айдың өзге де маңызды жайттарын сөз етеміз, себебі бұл уақыт айрықша оқиғаларға бай болды.

Тарихта екінші рет ұйымдастырылған FIDE Олимпиадасында ерекше қажеттіліктері бар жандардан құралған 29 елдің 34 командасы бас қосты.

Бұл шараға неге сонша назар ауды? Бұған бірнеше себеп бар.
Біріншіден, соңғы турнир Сербияда өткеніне шамамен үш жыл болды. Сондықтан Қазақстанда ұйымдастырылған Олимпиада – осы аралықтағы алғашқы халықаралық деңгейдегі инклюзивті шахмат жарысы болып отыр.

Астанаға Еуропа, Азия, Америка және Африка елдерінен ойыншылар келді. Шахматтық дипломатия тұрғысынан бұл – бүкіл өңіріміз үшін үлкен жетістік.

Ең бастысы, Қазақстан мен жалпы Орталық Азия тек классикалық турнирлерді ғана емес, қосымша талаптар мен ерекше жағдайларды қажет ететін инклюзивті жарыстарды да жоғары деңгейде өткізе алатынын дәлелдеді. Біз бұл іске толық дайын болдық және мұнымен мақтануға толық негіз бар.

Екіншіден, Олимпиадаға көп адам шынымен бірігіп, қолдау көрсетті. Ашығын айтсам, оқиғаның шынайы ауқымын түсінгенде мен де таң қалдым. Турнирде ойыншылар мен олардың сүйемелдеушілерінен бөлек, әртүрлі саланың өкілдері көп болды: журналистер, спортшылар, мемлекеттік қызметкерлер, дипломаттар, қоғам белсенділері және жай ғана шахматқа жанкүйерлер.

Халық келіп, сөйлесіп, ойыншыларға қолдау сөздерін айтып, өз оқиғаларымен бөлісті. Атмосфера керемет болды. Ең маңыздысы, мен алғаш рет шахматтың адамдар арасындағы кедергілер мен шекараны өшіріп, біріктіретін күшін сезіндім.

Меніңше, ешбір спорт түрінде шахматтағыдай жоғары қолжетімділік жоқ. Бұл ойында ең бірінші сенің мінезің, ерік-жігерің және ақылың бағаланады. Соңында ең бастысы – сенің тұлғаң, сенің даралығың. Мұнда сыйластық пен теңдікке толы кеңістік бар, ол адамдарға тек толыққанды өмір сыйлап қана қоймай, спорттық мойындауға да мүмкіндік береді.

Менің ойымша, шахматтың осы қырын біз ойыншыларға да, көп қонақтарға да айқын көрсете білдік. Олимпиада қатысқан әр адамның жүрегінде ұмытылмас із қалғанына сенімдімін.
Сонымен қатар, турнир барысында бізге көрсетілген назарға шексіз ризамын. Ашылу салтанатына Мемлекеттік кеңесші Ерлан Тынымбайұлы Карин қатысып, Президентіміз Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың құттықтау сөзін жеткізді. Президент тағы да баршаға Әділетті Қазақстан және тең мүмкіндіктер – бөлінбес ұғымдар екенін еске салды.

Бұл қадам Олимпиада ұйымдастырушылары мен қатысушылары үшін үлкен қолдау болды. Сонымен қатар, бұл теңдік идеяларын дамыту мемлекеттік деңгейде нақты жұмыс күн тәртібінің бір бөлігі екенін дәлелдеді. Бұл тек спорт туралы ғана емес, қолайлы қалалық орта, реабилитациялық бағдарламалар, барлық қазақстандықтар үшін бірыңғай өмір сапасы туралы да мәселе. Шындығында, бұл бөлек әңгімеге лайық тақырып.

Сонымен қатар, Халықаралық шахмат федерациясының президенті Аркадий Владимирович Дворковичтің қатысуы да ерекше маңызды болды.

Kazchess үшін FIDE-нің сенімі – бұл биік стандарт, бізді Қазақстанда да, халықаралық деңгейде де ірі турнирлер мен жобаларды ұйымдастыруға ынталандырады.

Олимпиада барысында біз осының бірін ресми түрде жариялап, жүзеге асырдық.

Турнир алаңында FIDE мен Халықаралық мектеп шахмат федерациясы арасында меморандумға қол қойылды. Бүгінде Қазақстан осы жобада негізгі рөл атқарып отыр.
2026 жыл білім беру саласында шахмат жылы деп жарияланды!

Осы бастама аясында мектеп оқушылары арасында құрлықтық чемпионаттар ұйымдастырылып, олардың кульминациясы ретінде Суперфинал өткізіледі.

Олимпиада тақырыбын аяқтай келе айтарым, ашылу салтанатынан-ақ біз бен әріптестеріміз өз мақсатымызға жеткенімізді сездік. Бұл шара спорт тарихында өз ізін қалдыратын, теңдік идеяларын алға жылжытатын іс-шара болады.

Ол тек Қазақстанда ғана емес, тағы 29 елде де әсер етеді. Бұл да аз нәтиже емес.

Қазан айындағы тағы бір маңызды оқиға:
Астанада түркітілдес елдер Шахмат ассоциациясын тіркеу туралы ниет меморандумына қол қойылды. Оған Қазақстан, Түркия, Әзірбайжан, Қырғызстан, Түрікменстан және Өзбекстан қатысуда. Бұл идея бір жылдан астам уақыт бойы пісіп-жетіліп, енді нақты жүзеге асырылып отыр.

Жалпы, біз Kazchess-те мұнда үлкен әлеует бар екенін сеземіз, себебі біздің елдеріміз экономикалық тұрғыдан ұзақ жылдар бойы тығыз байланыста болып отыр.

Аймақ бизнес пен саясат үшін қызықты, мұнда шамамен 170 миллион адам тұрады, сонымен қатар түркі әлемінде жүздеген біріншілік деңгейдегі гроссмейстерлер бар.

Шахматта бізге соңғы элемент жетіспейтін еді – ол ұлттық федерацияларды нақты әрі жұмыс істейтін механизм арқылы біріктіретін құрал болатын. Алдағы жоспарларды алдын ала болжағым келмейді, бірақ біз бір-бірімізді көптеген бағыттарда күшейте аламыз және осыны жасауға уақыт келді.

Мен үшін тағы бір маңыздысы – Қазақстанмен байланыстарды шынымен нығайтуға деген ниет бар екені. Бізді ұзақмерзімді дос әрі сенімді серіктес ретінде қабылдайды. Біздің идеяларымызды тыңдап, сыйлап, пікірімізді ескереді.

Енді келісімдерді нақты іске айналдыру керек: турнирлер, жастар мен балаларға арналған бағдарламалар және басқа жобалар. Жаңа ұйымның штаб-пәтерін Түркістанда ашу жоспарлануда. Егер бұл іске асса, Түркістан түркі әлемінің астанасы ретінде жаңа мәнге ие болып, оның қасиетті мәртебесі одан әрі арта түседі.

Албанияда өткен жастар арасындағы әлем чемпионатында Қазақстан құрамасының керемет өнер көрсетуін атап өтпей кету мүмкін емес.

Турнирге 84 елден 711 шахматшы қатысты, бірақ біздің таланттарымыз барлық қарсыластарын жеңіп шықты: Марк Смирнов пен Эдгар Мамедов алтын медаль алды, ал Сауат Нұрғалиев күміс медальмен марапатталды.

Біздің шәкірттердің нәтижесі кездейсоқтық емес, бұл үлкен күш пен ресурсты дайындыққа жұмсаудың заңды нәтижесі. Мысалы, Марк Смирнов екінші рет чемпион атанды –  2023 жылы ол 12 жасқа дейінгі чемпионатты жеңіп алған, ал бір жыл бұрын 10 жасқа дейінгі категорияда күміс жүлде алған.

Қазақстанның ерлер құрамасы шынымен күшті өсіп келеді деп жауапкершілікпен айтуға толық негіз бар. Кейбір ойыншылар, соның ішінде Марк, Эдгар және Сауат, өз есімдерін шахмат даңқы залында қалдырды. Шахматты дұрыс дамытсақ, жұлдыздар саны әлі көп болады.

Біз мұны іске асыру үшін не істеп жатырмыз? Қазіргі уақытта 2026 жылға арналған бюджет бойынша белсенді жұмыс жүргізіп жатырмыз. Көптеген бағдарламалар өзгеріске ұшырап, тәсілдер жаңарады.

Негізгі мақсат – ұзақмерзімді нәтижелерге жету, әсіресе ерлер шахматы саласында. Желтоқсан айында біз нәтижелер мен жоспарлар туралы толық ақпарат береміз деп ойлаймын.